Foto by freepik.com
Nowy Ty - czyli życie bez łańcuchów
Wyobraź sobie życie, w którym czujesz, że masz pełną kontrolę nad swoją finansową przyszłością. W tej alternatywnej rzeczywistości w pełni zdajesz sobie sprawę, ile pieniędzy zarabiasz i na co je codziennie wydajesz. Masz wytyczone cele finansowe, które stają się codziennymi nawykami – tak samo jak codzienne wstawanie i szykowanie się. Twoje pieniądze nie lenią się tylko pracują w taki sposób, aby jak najlepiej ci pomóc w realizacji twoich celów oraz co najważniejsze Twoje długi nie kontrolują ciebie, Ty kontrolujesz swoje długi.
Czy podoba Ci się taki wariant Twojego codziennego życia? A co byś zrobił jeśli powiem ci, że razem z tym wpisem dam Ci mapę, aby się tam znaleźć, że dam Ci pełen zestaw wskazówek do osiągnięcia idealnej przyszłości finansowej? Zastanów się dobrze nad odpowiedzią, bo właśnie to robię, zapraszając Cię do przeczytania tego przewodnika. Przechodząc dalej stajesz na początku kompleksowej zmiany w zarządzaniu swoimi finansami. Przewodnik zawiera pięć głównych, a co najważniejsze możliwych do zrealizowania kroków, które pozwolą Ci na odzyskanie spokoju i rozpoczęcie procesu generowania bogactwa. Jest pierwszym wpisem z całej serii wpisów, które pojawią się tutaj i będą rozszerzać poruszone kwestie.
1. Zmierz się z prawdą - Nie możesz poprawić tego, czego nie widzisz.
Jakie długi posiadasz?
Wszyscy wiedzą, że w każdym procesie zmian najtrudniejszy jest początek, a skoro czytasz ten wpis to ten element masz już go za sobą i jesteś na dobrej drodze do poradzenia sobie ze swoimi długami. Teraz musisz dokładnie przyjrzeć się swoim finansom, aby dowiedzieć się gdzie się obecnie znajdujesz (Przeczytaj również: Punkt zero – główny cel po drodze na powierzchnię gdzie analizuję swoje koszty i zobowiązania). Nie pomijaj żadnego elementu, bo nawet małe rzeczy z czasem mogą nabrać ogromnego znaczenia. Sprawdź zatem umowy, konta, zapiski, dosłownie wszystko – aby dokładnie określić, ile masz długów do spłacenia.
W dzisiejszych czas dysponujemy szerokim wachlarzem możliwości zadłużania się. Jest wiele rodzajów pożyczek, które możemy wziąć. Mamy kredyty gotówkowe, hipoteczne, na zakup przedmiotów, limity debetowe w kontach, karty kredytowe, chwilówki, kredyty samochodowe i leasingi, kredyty firmowe jak również pożyczki od znajomych i rodziny. A które z nich ty posiadasz?
Kredyty gotówkowe i ratalne
Zobowiązania te możemy określić jako pożyczki osobiste czyli niezabezpieczone pożyczki ratalne. Czasami banki w ramach takich pożyczek oferują jednak ubezpieczenie na wypadek śmierci, choroby lub utraty pracy. Pieniądze są spłacane w ratach w stałych odstępach czasu. Większość z nasz posiada pożyczki osobiste na rzeczy takie jak remonty, sprzęt AGD, RTV, śluby itp.
Zadłużenie na karcie kredytowej
Najprawdopodobniej jest to jeden z rodzajów zadłużenia, którego poziom jest Ci bardzo dobrze znany. Mimo łatwości z jaką wydaje się pieniądze z kart większość ludzi świadoma jest swojego zadłużenia na karcie kredytowej. Nawet jeśli masz kartę kredytową, której nie używałeś od dłuższego czasu warto sprawdzić czy nie ma na niej żadnego zadłużenia.
Limit debetowy w koncie osobistym
W przypadku tego rodzaju zadłużenia podobnie jak w przypadku kart kredytowych świadomość użycia jest na dość wysokim poziomie. Warto jednak przejrzeć wszystkie stare i nie używane dziś konta pod kątem zadłużeń na nich. Może zdarzyć się, że kiedyś darmowe konto zostało zmienione i generuje opłaty obniżając nasze saldo poniżej zera lub co gorsza poniżej dozwolonego limitu. Niestety banki mają w zwyczaju informować o takim procederze z dużym opóźnieniem. Dodatkowo jeżeli zmienialiśmy adres, bank nie będzie szukał naszego nowego adresu do czasu rozpoczęcia procesu windykacji, kiedy to nasze zadłużenie osiągnie już znaczący poziom.
Kredyty hipoteczne
W zestawieniu długów kredyt hipoteczny nie powinien zostać pominięty. Mimo, że często uważa się go za “niezbędny dług” musimy umieścić go w zestawieniu, ponieważ to wciąż jest dług, który mimo że jest zabezpieczony musimy brać pod uwagę. Może się zdarzyć, że nieruchomość na którą braliśmy kredyt jest obecnie mniej warta od obecnej wartości kredytu, a to niesie już za sobą dużo poważniejsze konsekwencje. Na szczęście w Polskich realiach obecnie taka sytuacja nie będzie mieć miejsca. Nie możemy mieć jednak pewności, że będzie tak wiecznie.
Kredyty samochodowe i leasingi (lub wynajmy długoterminowe)
W zestawieniu powinny znaleźć się również kredyty (niezależnie od formy) dotyczące zakupu samochodów, motocykli, łodzi itp. Warto tu również określić sposób zabezpieczenia. W szczególności czy jesteśmy właścicielami danej ruchomości, czy możemy ją sprzedać lub na jakich warunkach możemy rozwiązać umowę.
Pożyczki “chwilówki”
Ten rodzaj zadłużenia powinien przykuć najwięcej naszej uwagi. Mimo, że przeważnie pożyczki te nie są zbyt duże to agresywny model działania pożyczkodawców może wpędzić nas w nie lada kłopoty, kiedy kwota do spłaty zacznie się wielokrotnie mnożyć dochodząc do nierealnych wartości. Na szczęcie jeśli nie jesteś w bardzo trudniej sytuacji finansowej prawdopodobnie nie masz tego rodzaju pożyczek.
Kredyty firmowe
Często prowadząc jakiś biznes konieczne jest jego sfinansowanie za pomocą kredytu. Takie kredyty w odróżnieniu od kredytów osobistych należą przeważnie do grupy “dobrych kredytów”, ale mimo to powinny zostać umieszczone w naszym zestawieniu.
Pożyczki od rodziny lub przyjaciół bez względu na to czy są prawnie wiążące czy nie
Mimo, że przeważnie takie pożyczki nie są oprocentowane, ani nie są prawnie wiążące, nie można o nich zapomnieć. Ten rodzaj długów niesie za sobą konsekwencje natury emocjonalnej, które również mogą wpędzić nas w kłopoty. Nawet jeśli masz problem z chęcią spłacenia tych ludzi, wiesz, że powinieneś to zrobić, więc musisz zrobić z tego oficjalne zobowiązanie.
Ustal kwotę każdego zobowiązania
Używam słowa ustal, ponieważ nie łatwo jest dokładnie określić wartość każdego zobowiązania bez spojrzenia na aktualne cyfry. Pamiętaj, że odsetki od zobowiązań bardzo szybko rosną. Wartość sprzed kilku miesięcy nie jest już aktualną wartością, zwłaszcza dla dużych lub przeterminowanych zobowiązań.
Określ stopę oprocentowania każdego długu
Ta informacja będzie Ci potrzebna trochę później, jak będziesz znajdować się na etapie analizy swojego zadłużenia, ale nim się tam znajdziesz musisz posiadać te dane. Do tej pory udało Ci się określić jakiego rodzaju zobowiązania posiadasz i jaka jest ich wartość. Do zakończenia pierwszego kroku brakuje Ci już tylko określenia stopy oprocentowania. Określając stopę oprocentowania musisz ustalić bieżącą wartość, jak również postarać się oszacować prognozę na przyszłość. Niestety kiedy mówimy o zmiennych stopach procentowych, próba przewidzenia przyszłych stóp procentowych może być wyjątkowo trudna. Jednak istnieją pewne działania, które możesz podjąć, aby lepiej zrozumieć, jak rynki finansowe mogą wpływać na Twoje zobowiązania. W przypadku kart kredytowych na tym etapie ważne jest również określenie bezodsetkowego okresu dla zobowiązań oraz warunków jakie musisz spełnić, aby go utrzymać.
Warto pamiętać, że określenie kierunku, jak również maksymalnych poziomów do jakich mogą zawędrować stopy procentowe jest praktycznie niemożliwe, gdyż wpływ na kształtowanie się polityki fiskalnej ma bardzo wiele czynników wewnętrznych jak również zewnętrznych.
2. Rozdziel długi na te dobre i złe
W ogólnym rozrachunku istnieją dwa rodzaje długów: dobre i złe. Dobre długi to te, które mogą przyczynić się do zwiększenia w czasie Twojej wartości netto lub zwiększają poziom Twoich dochodów. W tym kontekście należy wspomnieć czym jest Twoja wartość netto. Najprościej mówiąc jest różnica pomiędzy Twoim majątkiem a zobowiązaniami. Przykładem dobrych długów są kredyty hipoteczne i pożyczki o charakterze inwestycyjnym. Koncepcja dobrego długu polega na tym, że pożyczasz pieniądze i inwestujesz je w taki sposób, aby generowały one więcej zysku niż koszty odsetek. Złe długi to te, które są zaciągane na cele, które nie przyczyniają się do wzrostu wartości netto lub dochodu. Niestety, ale większość długów konsumenckich wpada w tę drugą kategorię. Kupowanie luksusowych przedmiotów na kredyt, zwłaszcza tych z wysokimi odsetkami, jest powszechnie uznawane za zły dług. Warto zauważyć, że nawet pożyczki inwestycyjne z wysokim oprocentowaniem przewyższającym ewentualne korzyści powinny być również uznawane za zły dług.
Musisz samodzielnie przypisać kategorie do posiadanych zobowiązań, jak również określić które zobowiązania chciałbyś zredukować, które wyeliminować, a które zostawić bez zmian. Na tym etapie warto również rozważyć konsolidację długu, która może być skutecznym narzędziem w zarządzaniu różnymi rodzajami długów.
3. Wybierz strategię spłaty długu
Gdy już uda się rozdzielić posiadane zobowiązania na kategorie, nadszedł czas, aby dokonać wyboru strategii spłaty długu. Istnieją kilka sposobów myślenia w tym temacie. Ja chciałbym się skupić na dwóch z nich:
- Metoda Lawinowa – To chyba najbardziej powszechne podejście do redukcji zadłużenia. Metoda polega na spłacie w pierwszej kolejności długu o najwyższym oprocentowaniu, przechodząc kolejno do tych z coraz niższym. W ten sposób oszczędzasz pieniądze, ponieważ płacisz możliwie jak najniższe odsetki.
- Metoda kuli śnieżnej – Według tej metody jako pierwsze spłacamy najmniejsze długi zamiast koncentrować się na stopach procentowych i ewentualnych zyskach. Głównym argumentem przemawiającym za to metodą są kwestie emocjonalne ponieważ dzięki temu, że szybko eliminujemy małe długi lista zobowiązań zaczyna się zmniejszać, a my zyskujemy motywację do kontynuacji procesu spłat.
Ciężko jest jednoznacznie określić, która z metod jest lepsza. Mimo, że metoda lawinowa z matematycznego punktu widzenia niesie więcej korzyści to trzeba mieć na uwadze, że zarządzanie finansami podlega wpływom emocjonalnym. Mając to na uwadze możemy stwierdzić, że osoby bardziej skłonne do analiz matematycznych powinny wybrać metodę lawinową, podczas gdy te bardziej emocjonalne powinny skłaniać się ku metodzie kuli śnieżnej. Warto tu zauważyć, że powyższe metody można łączyć w różnego rodzaju hybrydy, dążąc do spełnienia zindywidualizowanych celów.
4. Określ cele redukcji długu
Kolejnym bardzo istotnym krokiem jest określenie celów związanych ze spłatą długów. Rozmawiając o celach napewno natrafiłeś na pojęcie S.M.A.R.T. Również w naszym przypadku konieczne jest określenie celów spełniających tą regułę. Nasze cele powinny być zatem konkretne, mierzalne, osiągalne, istotne oraz ograniczone czasowo. Tak na dobrą sprawę bez określenia tych reguł to nie będą cele, a jedynie marzenia. Przechodząc przez kolejne litery cele powinny być:
- Specific (Konkretny) – cel powinien wyraźnie określać Twoje intencje. Może obejmować zarówno bieżące cele dotyczące zadłużenia, ale nic nie stoi na przeszkodzie aby obejmował np. zapobieżenie pojawienia się przyszłego niechcianego zadłużenia
- Measurable (Mierzalny): Cele powinny być mierzalne, abyś jednoznacznie mógł określić czy osiągnąłeś sukces.
- Attainable (Osiągalny): Postawione przed sobą wyzwania nie mogą przeceniać naszych możliwości. Stawiając cel musisz odpowiedzieć sobie na pytanie, czy realistycznie widzisz siebie osiągającego ten cel?
- Relevant (Odnoszący się do celu): Określając cel musisz dokładnie zapisać dlaczego chcesz go osiągnąć i jak jego realizacji poprawi to Twoje życie?
- Time-Bound (Ograniczony czasowo): Ostatnim elementem przy stawianiu sobie celów jest określenie czasu jakim mają zostać zrealizowane.
Pamiętaj, że stawiając sobie cele konieczne jest również określenie punktów, przez które będziemy przechodzić dążąc do ich realizacji. Dzięki temu będziemy mogli skorzystać z różnych dostępnych narzędzi służących do śledzenia postępów w realizacji celów. Warto korzystać z takich narzędzi, ponieważ bieżący monitoring pozwala na szybszą reakcję w przypadku oddalania się od realizacji zakładanych celów. Z drugiej strony małe sukcesy dodają nam motywacji, która jest bardzo ważna na drodze do finansowej wolności.
5. Przejście do działania
Dochodząc do tego momentu masz już dokładnie zanalizowane swoje zadłużenie, zrozumiałeś różnicę między dobrym a złym długiem, określiłeś, które zobowiązania chcesz zredukować, z których chcesz zrezygnować, a które zostawić bez zmian. Teraz nadszedł czas, aby rozpocząć realizację postawionych celów i redukcję swojego zadłużenia. Istnieje wiele różnych sposobów na wygenerowanie dodatkowych środków finansowych na spłatę długu.
Oszczędzaj pieniądze stawiając przez sobą kolejne wyzwania
Rozważ pozbycie się rzeczy, których już nie potrzebujesz. Dla kogoś innego twoje zbędne rzeczy mogą stanowić “skarb”, a dla Ciebie dodatkowe źródło dochodu. Sprzedaj te przedmioty na Olx lub innym portalu, aby uzyskać dodatkowe środki na spłatę długu (przeczytaj wpis Instynkt zbieractwa w naszej naturze – niepotrzebne rzeczy vs. oszczędzanie, w którym pokazuję na swoim przykładzie jakie efekty przynosi taki proces). Jeśli jednak uważasz, że potrzebujesz wszystkich swoich obecnych rzeczy, zapoznanie się z ideą minimalizmu jako punktu do zmiany swojego „materialistycznego myślenia”. Zmiana takiego nastawienia w tej kwestii może zdziałać cuda w obszarze redukcji zadłużenia.
Kwestionuj każdy obszar swojego życia:
- Dom – Czy posiadasz lub wynajmujesz mieszkanie lub dom większy, niż w rzeczywistości potrzebujesz? Rozważ przeniesienie się do mniejszego oraz przeznaczenie różnicy wartości na spłatę swojego długu.
- Koszty transportu – Czy zastanawiałeś się nad dojazdem do pracy komunikacja miejską lub rowerem? Zmiana środka transportu może dać Ci bardzo duże oszczędności związane z kosztami paliwa, parkingu czy serwisu posiadanego auta.
- Jedzenie – Czy zastanawiałeś się ile pieniędzy wydajesz na jedzenie w pracy? Robienie kanapek do pracy przy obecnych cenach może pozwolić na zaoszczędzenie sporych kwot jak również czasu potrzebnego np. na wyście na lunch. Druga kwestia to wydatki na zakupy spożywcze. Żyjąc w Polsce przeważnie wokół każdego z nas dostępne są sklepy prawie wszystkich dyskontów. Sklepy te praktycznie cały czas oferują różnego rodzaju promocje, a czytanie “gazetek” i korzystanie z promocji może znacznie ograniczyć jeden z naszych głównych wydatków.
- Wakacje – Przystępując do planu spłaty swoich zobowiązań powinieneś rozważyć korzystanie „wielkich” drogich wakacji, dopiero gdy spłacisz długi. Będzie to Twoją nagrodą dodatkowo motywującą Cię realizacji postawionych celów. W międzyczasie rozważ spędzenie wakacji w domu.
- Prezenty – Ogranicz ilość rozdawanych prezentów. Po pierwsze powinieneś zastanowić się, kto tak naprawdę zasługuje na Twoje prezenty, a kto może się bez nich obejść. Zamiast drogich prezentów skieruj się w stronę rękodzieła.
- Ubezpieczenia – Przejrzyj wszystkie swoje polisy ubezpieczeniowe i sprawdź, czy płacisz konkurencyjne stawki. Tak samo jak w innych obszarach firmy ubezpieczeniowe mają często lepsze oferty dla nowych niż istniejących klientów.
- Usługi – Tak samo jak ubezpieczenia korzystanie z różnego rodzaju usług wymaga okresowej weryfikacji ofert dostępnych na rynku. Firmy nie chętnie udzielają promocji własnym klientom, woląc wydać te środki na pozyskanie nowych. Zastanów się również czy często zdarza Ci się zlecać prace, które z powodzeniem mógłbyś zrobić samodzielnie. Ograniczenie takich wydatków może przyśpieszyć proces redukcji zadłużenia.
Spraw, aby Twoje obecne inwestycje pracowały ciężko
Najprostszym sposobem generowania dodatkowych pieniędzy jest przelewanie wolnych środków z kont osobistych na rachunki oszczędnościowe. Z jednej strony pozwala to na wygenerowanie dodatkowych przychodów w postaci odsetek. Z drugiej mając pieniądze na koncie oszczędnościowym dłużej zastanowimy się, czy zakup który chcemy wykonać warty jest dodatkowej pracy związanej z powrotnym przelewem.
Kolejnym elementem jest systematyczna weryfikacja Twoich inwestycji, ponieważ to co działało kiedyś, obecnie może nie być już optymalne i konieczne będzie przebudowanie Twojego portfela. Dodatkowo musisz weryfikować czy poziom zwrotu z Twoich inwestycji jest wyższy niż koszt obsługi zadłużenia. Jeżeli tak nie jest, warto rozważyć wstrzymanie inwestycji na rzecz redukcji zobowiązań. Jednakże jest to tak duży temat, że można mu poświęcić osobny artykuł lub nawet cały dział.
Zwiększ dochody
Znajdź sposoby na zwiększenie poziomu swoich dochodów. Szczególnie zwróć uwagę na czas który przeważnie marnujesz siedząc na telefonie lub oglądając TV. Oczywiście trzeba to robić z rozsądkiem, ponieważ nie można tylko pracować. Gdy uważasz, że pracujesz już wystarczająco dużo, warto wtedy rozejrzeć się w poszukiwaniu sposobu na zwiększenie pasywnych dochodów. Wbrew pozorom uzyskanie pasywnego dochodu nie należy do trudnych zadań. Najprostszym sposobem jest np. korzystanie z cashbacków oferowanych przy płatnościach kartą lub wspomniane wcześniej przelewanie wolnych środków na konto oszczędnościowe.
Wszystko w Twoich rękach
Poznałeś/aś już wspomniane na początku pięć kroków do określenia, redukowania i zarządzania swoim długiem. Na początku tego przewodnika prosiłem Cię o wyobrażenie sobie życia, w którym masz pełną kontrolą nad swoją przyszłością finansową. Teraz dochodząc tutaj wiesz już, ile zarabiasz i dokąd płyną wszystkie Twoje pieniądze. Teraz już wiesz, że to nie dług kontroluje Ciebie, tylko Ty kontrolujesz swój dług.
Dotarłeś/aś do końca mojego przewodnika, gdzie krok po kroku odkryłeś/aś mapę do zarządzania swoim długiem i osiągnięcia finansowej wolności. Musisz teraz podjąć najważniejszą decyzję. Czy będziesz kontrolować dług, czy dług będzie kontrolować Ciebie?
